lgbti+'lar için
güvenli iliÅŸkiler
Ä°liÅŸki isteyen herkes, kendini ve iliÅŸkisini nasıl tanımlarsa tanımlasın, güvenli bir iliÅŸkide olmayı hak eder. Bununla birlikte, her iliÅŸki ve her insanın iliÅŸki yaÅŸama ÅŸekli birbirinden farklıdır. Herkes gibi LGBTÄ°+’lar da aÅŸkı, yakınlığı ve anlaÅŸmazlıkları çeÅŸitli derecelerde deneyimler.
Buna raÄŸmen, örneÄŸin flört ÅŸiddetinin LGBTÄ°+ iliÅŸkiler içinde yaÅŸanmayacağı, bunun yalnızca heteroseksüel partnerler arasında var olduÄŸuna dair yaygın bir yanlış inanış vardır. Bu yanlış inanış çoÄŸunlukla LGBTÄ°+’lar hakkındaki olumsuz toplumsal algılardan kaynaklanır. Güvensiz ve ÅŸiddet içeren bir iliÅŸkideki LGBTÄ°+’ların bu deneyimi çevrelerindeki kiÅŸilerle konuÅŸamamaları ve (profesyonel) desteÄŸe ulaÅŸamamaları nedeniyle LGBTÄ°+ iliÅŸkilerdeki flört ÅŸiddeti görünmezleÅŸtirilebilir. Oysa flört ÅŸiddeti, cinsiyet kimliÄŸi ve cinsel yönelimden bağımsız olarak, güç eÅŸitsizliÄŸi ve kontrole dayalı tüm iliÅŸkilerde görülebilir. Aynı ÅŸekilde, LGBTÄ°+’lara yönelik toplumsal ön yargılar, desteÄŸe eriÅŸimin sınırlı olması, iliÅŸkiler için örnek alınacak iyi örneklerin medya ve kamusal alanlarda azlığı gibi nedenlerle, LGBTÄ°+’ların kimlik ve pratiklerine özel güvenli iliÅŸkiler hakkında bilgi alabilecekleri kaynaklar oldukça yetersizdir. Bu yüzden, LGBTÄ°+’lar için ayrı bir güvenli iliÅŸkiler sayfası oluÅŸturmak önemli olduÄŸunu düÅŸündük.
tanımlar
Bu yazıda, LGBTÄ°+ kavramını kendisini lezbiyen, gey, biseksüel, trans, interseks, kuir, aseksüel, aromantik ve daha çeÅŸitli cinsiyet kimlikleri ve cinsel yönelimlerle tanımlayan kiÅŸiler için kullanıyoruz. Trans+ kavramını ise, kendisini trans, akışkan cinsiyetli ya da cinsiyetsiz olarak veya geleneksel toplumsal cinsiyet rollerinin dışında tanımlayan herkesi ifade etmek için ÅŸemsiye bir kavram olarak kullanıyoruz. Bu yazıda kullandığımız diÄŸer kavramlar ise ÅŸu anlamlara geliyor:
Cinsiyet kimliÄŸi, kiÅŸilerin kendilerini ait hissettikleri cinsiyetlerini ifade eder. Cinsiyet kimliÄŸi dışarıdan bakılarak, fiziksel ya da bedensel özellikler üzerinden varsayım yapılarak anlaşılmaz. Dışarıdan baktığında sana kadın gibi görünen biri, kendini kadın olarak tanımlamıyor olabilir. Cinsiyet kimliÄŸini, dışarıdan bakanlar deÄŸil, kiÅŸinin kendisi bilebilir. Cinsiyet kimliÄŸi sadece bedenle ilgili bir kavram deÄŸildir, psikolojik ve sosyal yönleri de içerir.
Cinsiyet ifadesi ise kiÅŸinin cinsiyet kimliÄŸini dünyaya nasıl sergilediÄŸiyle, yani dışsal olarak kendini nasıl ifade ettiÄŸiyle ilgilidir. Kıyafet, saç, makyaj, hobiler gibi konulardaki seçimler cinsiyet ifadesini oluÅŸturabilir, destekleyebilir. Cinsiyet ifadesi de kimliÄŸi oluÅŸturan diÄŸer parçalar gibi çok çeÅŸitli olabilir.
cinsiyet temelli ayrımcılık
LGBTÄ°+’lar toplumsal önyargılar nedeniyle cinsiyet kimliÄŸi, cinsel yönelim ve cinsiyet ifadesi temelinde ayrımcılığa uÄŸrayabiliyor.
ÖrneÄŸin, herhangi bir yerde yürürken, otururken, vakit geçirirken bile yargılayıcı bakışlarla karşılaÅŸabiliyorlar. Trans+’lar ve LGBTÄ°+’lar eÄŸitim, saÄŸlık, spor gibi alanlardan dışlanarak ihtiyaç duydukları hizmetlere eriÅŸimde ve sosyal yaÅŸam pratiklerinde cinsiyet kimliÄŸi ve cinsel yönelim temelli ÅŸiddete maruz bırakılabiliyor. LGBTÄ°+’ların hem toplum hem de iliÅŸkileri içinde kimlikleri ve kimliklerinin “yeterliliÄŸi” de; mesela “feminen” olmayan geylerin ve “maskülen” olmayan lezbiyenlerin yeterince gey/lezbiyen olmadıkları üzerinden cinsel yönelimleri ya da ikili cinsiyet rollerine göre davranmayan transların kadınlık/erkeklik halleri üzerinden cinsiyet kimlikleri sorgulanabiliyor.
Duygusal, romantik ve/ya cinsel bir iliÅŸkide olmayı isteyen LGBTÄ°+’lar toplumda kendilerine yönelik yaygınlaÅŸtırılan önyargı ve ayrımcılıklara raÄŸmen, iliÅŸkileri içinde birbirlerini yargılamadan ve konuÅŸmaya istekli olarak kendileri ve partnerleri için güvenli bir alan yaratabilir. Güvenli bir iliÅŸkide, endiÅŸelenmeye gerek olmadan, herkes kim olduÄŸu, kendisini en iyi neyin temsil ettiÄŸi, ilgi alanları ve görünüÅŸü hakkında kendi kararlarını alma ve kendisini ifade etme hakkına sahiptir. Önemli olan, partnerlerin birbirlerini desteklediÄŸinden emin olmaktır. AÅŸağıda, LGBTÄ°+’lar için güvenli bir iliÅŸkinin 5 adımını derledik.
kimlikler ve yönelimler hakkında bilgilenmek
Güvenli ve destekleyici bir iliÅŸkide partnerler, birbirlerinin kimliklerine ve ihtiyaçlarına saygı gösterir. Birbirlerini en iyi nasıl destekleyebilecekleri konusunda bilgi sahibi olmaları önemlidir.
LGBTÄ°+ iliÅŸkilerde bu, partnerlerin birbirlerinin cinsiyet kimlikleri ve cinsel yönelimlerini tanımasını da içerir. LGBTÄ°+ kimliÄŸini ifade etme, açılma/açılmama, trans kimlik süreçleri (bazı kaynaklarda “uyum süreci” olarak karşına çıkabilir), iliÅŸkide romantik ve/veya cinsel pratikler gibi konularda karşılıklı destek olabilmek, geçmiÅŸ deneyimlerin ifade edilmesi için alan açmakla baÅŸlar. Senin ve partner(ler)inin deneyimleri çok farklı ve çeÅŸitli olabilir. Bu deneyimlerin her birini anlamak biraz zaman alabilir ama bu sorun deÄŸil. Dinlemek de desteklemenin bir parçasıdır.
KiÅŸinin, cinsiyet kimliÄŸi veya cinsel yönelimini uygun gördüÄŸü insanlarla kendi isteÄŸiyle paylaÅŸmasına “açılma” diyoruz. Açılma ya da açılmama kararları, açılmanın önündeki engeller, toplumsal önyargılar nedeniyle içselleÅŸtirilmiÅŸ düÅŸünce ve davranışlar (homofobi, transfobi, bi+fobi, HIVfobi gibi), ayrımcılıklar, hak ihlalleri ve nefret söylemleri gibi pek çok neden LGBTÄ°+’ların gündelik yaÅŸam deneyimlerini ve duygusal, romantik ve/veya cinsel iliÅŸkilenmelerini olumsuz etkileyebilir, çeÅŸitli yönlerden ÅŸekillendirebilir.
Hem toplumsal hem içselleÅŸtirilmiÅŸ fobik tutumlarla yüzleÅŸmek, bunları kabullenmek ve kendine ÅŸefkat göstermek kolay olmayabilir ve zaman gerektirebilir. Bir LGBTÄ°+ özne olarak, böyle anlarda yavaÅŸlayarak kendine zaman tanıyabilir, önemli olanın kendini en iyi hissedeceÄŸin ÅŸekilde tanımlamak veya tanımlamamak, en rahat olacağın ÅŸekilde yaÅŸamak ve isteklerin için adım atmak olduÄŸunu kendine hatırlatabilirsin. Aynı ÅŸekilde, partner(ler)in* de böyle bir sürece, ÅŸefkate ve zamana ihtiyaç duyabilir.
Kendinin ve partnerinin LGBTÄ°+ kimliÄŸiyle sahip olduÄŸunuz deneyimlerin geçerliliÄŸini kabul etmek, güvenli bir iliÅŸki için doÄŸru yolda atılmış büyük bir adımdır. Ä°htiyaç duyduÄŸunda partner(ler)in ve sen, birbirinizden destek isteyebilirsiniz. Ancak, partnerinle iliÅŸkin nasıl olursa olsun, destek isteyebileceÄŸin baÅŸka insanlar da olduÄŸunu unutma.
​
*Yakın iliÅŸki içindeki kiÅŸilerden bahsederken "partnerler" kelimesini kullanıyoruz. Bu sayede, flört iliÅŸkilerindeki kiÅŸiler hakkında cinsiyetlerinden bağımsız olarak konuÅŸabiliyoruz. Ayrıca, "partner" kelimesi, iliÅŸki türünden bağımsız olarak da flört iliÅŸkilerindeki kiÅŸilerden bahsetmek için oldukça kapsayıcı bir ifade olabilir.
seçilmiÅŸ isim, zamir ve kelimelere saygı duymak
​Türkçe dışındaki bazı dillerde kullanılan zamirler cinsiyet belirtir. ÖrneÄŸin, Ä°ngilizcede he/him (erkek), she/her (kadın), they/them (non-binary) gibi zamirler kullanılır. “He” ve “she”nin Türkçe karşılığı olan “o” zamiri cinsiyet belirtmez. Ancak bunu cinsiyet belirten baÅŸka kelimelerle çeÅŸitlendirebiliriz, örneÄŸin “hanım/bey” gibi. KiÅŸiler kendilerine seslenilirken kullanılmasını istedikleri kelimeleri seçmekte özgürdür. Partnerin veya sen zamirlerinizi özellikle belirtiyor ve kendinize nasıl hitap edilmesini istediÄŸinizi söylüyorsanız, iletiÅŸime o kelimelerle devam etmelisiniz.
Bir bebek dünyaya geldiÄŸinde dış genital organlarına bakılarak bebeÄŸe kız ve oÄŸlan cinsiyetleri atanır ve genelde bununla uyumlu olacağı varsayılan bir isim verilir. KiÅŸiler çok çeÅŸitli sebeplerle resmi belgelerde yazan bu isimlerini kullanmak istemeyebilir ve kendilerine yeni bir isim seçebilirler. Buna “seçilmiÅŸ isim” diyoruz. Çevredeki insanların seçilmiÅŸ ismi kabul etmemesi ve ısrarla atanmış ismi kullanması nedeniyle kiÅŸiler, travmatik deneyimler yaÅŸayabilir. Duygusal, romantik ve/veya cinsel iliÅŸkilerde bu seçilmiÅŸ isimleri ve hitap ÅŸekillerini kullanmak saygı, güven ve onay hissini destekler. Partnerinle bu konu hakkında konuÅŸabilir, kendinize nasıl seslenilmesini istediÄŸinizi birbirinizle paylaÅŸabilirsiniz.
SeçilmiÅŸ isim ve hitapların hangi ortamlarda kullanılabileceÄŸini belirlemek ve belirtmek de isteyebilirsiniz. ÖrneÄŸin, partnerin seninle birlikteyken kendisine iyi gelen bir ismi, topluluk içinde ya da sosyal medyada farklı bir ismi kullanabilir. LGBTÄ°+’lar için güvenli bir iliÅŸkide partnerler, kendilerine hitap edilirken kullanılmasını istedikleri kelimeler üzerinden birbirlerini yargılamaz. Aksine, bu kelimeleri öÄŸrenir, kullanır ve sosyal ortamlarda istenen kelimelerle birbirlerinden bahsetmeye özen gösterir.
cinsel yönelimleri desteklemek
Cinsel yönelim, belirli bir cinsiyetteki kiÅŸiye ya da kiÅŸilere karşı hissedilen duygusal, romantik ve/veya cinsel çekimi ifade eder. Cinsel yönelim dışarıdan bakılarak, önyargılar veya varsayımlar üzerinden anlaşılamaz.
Ä°liÅŸki içinde duygusal, romantik ve cinsel deneyimlerine bakarak birinin kimliÄŸinin “gerçek” olmadığını, “yeterince” lezbiyen, gey, bi+ veya trans olmadığını söylemek, güvensiz bir iliÅŸkinin iÅŸaretidir. Cinsiyet kimlikleri ve cinsel yönelimlerin yazılı kuralları yoktur. Bunlar deneyimlemeye ve öÄŸrenmeye açık alanlardır.
KiÅŸiler kendi istekleriyle cinsel yönelimlerini ifade etmekte özgürdür. Ama bazen baskı ve ÅŸiddet görme ihtimalinden dolayı bunu paylaÅŸmayabilirler. Güvenli bir iliÅŸkide partnerler birbirlerini açılmaya zorlamazlar. Cinsiyet kimliÄŸi ve cinsel yönelimlerini istenmeyen insanlarla söylemekle birbirlerini tehdit etmezler.
Cinsiyet kimlikleri gibi cinsel ve romantik yönelimler de akışkandır. Bir iliÅŸkide partnerin cinsiyet kimliÄŸi, cinsiyet ifadesi veya cinsel yöneliminin deÄŸiÅŸtiÄŸini paylaÅŸtığında, bu deneyimi anlamaya ve kabul etmeye odaklanmalısın. Bunu, yeni cinsel yönelim, cinsiyet kimliÄŸi ve ifadelerine dair partner(ler)inle gireceÄŸin keyifli bir öÄŸrenme süreci olarak düÅŸünebilirsin. Böylece, birbirinizin deÄŸiÅŸen ihtiyaçlarını ve sınırlarını konuÅŸabileceÄŸiniz bir iletiÅŸim pratiÄŸi yaratabilirsiniz.
Lezbiyen, gey, biseksüel, panseksüel, aseksüel, aromantik, tek eÅŸli, çok eÅŸli, tek aÅŸklı, çok aÅŸklı… Kendini nasıl tanımlarsa tanımlasın, güvenli bir iliÅŸkide olmak kiÅŸilere cinsiyet kimliÄŸi ve cinsel yönelimi hakkında kendini iyi ve rahat hissettirir.
Hiçbir kimlik, yönelim ve ifade bir diÄŸerinden daha az veya çok deÄŸerli deÄŸildir ve kimse ÅŸiddeti hak etmez. Önemli olan, tüm bunların iliÅŸkideki güvenlik ihtiyacımızı ve sınırlarımızı nasıl belirlediÄŸidir.
sınırlara saygı duymak
Güvenli iliÅŸkilerde, sınırları hatırlamak oldukça önemlidir. Daha güvende ve rahat hissetmek için belirlenen kiÅŸisel sınırlar, iliÅŸkide kiÅŸilerin kendileriyle ilgili kararlar alırken onlara neyin iyi hissettirdiÄŸini bilmelerini saÄŸlar. Sınırlar hakkında konuÅŸmak, sadece bir ÅŸeyler ters gittiÄŸinde deÄŸil, her zaman iyi bir iletiÅŸim pratiÄŸidir. Üstelik bu konuÅŸma, sadece cinsiyet kimlikleri veya cinsel pratiklerle ilgili olmak zorunda deÄŸildir.
LGBTİ+ ilişkilerde bu sınırlardan bazıları şunları ilgilendirebilir:
Açılma: Partner(ler)inle açık kimlikli olup olmadığınızı, nerelerde ne kadar açık olduÄŸunuzu bilmek ve partnerinle bu sınırlar hakkında konuÅŸmak sizi daha güvende hissettirebilir. ÖrneÄŸin, partnerin atanmış ailesine (doÄŸduÄŸu andan itibaren içerisinde büyüdüÄŸü aileye) açık deÄŸilken gizli tuttuÄŸu sosyal medya hesaplarında açık olabilir. LGBTÄ°+’ların onayı olmadan onları açılmaya mecbur bırakmak, can güvenliklerini tehlikeye atabilir. KiÅŸileri açılmaya zorlamak, haberleri olmadan bilgilerini paylaÅŸmak bir sınır ihlalidir. Partner(ler)inle yakın ve sosyal çevre ve sosyal medyada yapacağınız paylaşımlar üzerine konuÅŸabilir ve bu ÅŸekilde birbirinize güvenli bir alan saÄŸlayabilirsiniz.
Trans+ deneyimler: Bazen bazı kiÅŸiler doÄŸumda kendilerine atanan cinsiyetle baÄŸdaÅŸtırılan fiziksel özellikler toplumsal cinsiyet kimlikleriyle uyuÅŸmadığında cinsel, bedensel ve ruhsal olarak mutsuz, sıkışmış, huzursuz hissedebilirler. Buna, cinsiyet veya beden disforisi diyoruz. Beden disforisi beraberinde birçok farklı sıkıntıyı getirebilir. Atanmış ailenin beden hakkındaki yorumları, toplum içinde maruz kalınan cinsiyet atamaları gibi dış faktörler beden disforisini tetikleyebilir. Bu durumlarda kiÅŸi, kendi bedenine yönelik istenmeyen, zorbalık kaynaklı endiÅŸeler duyabilir. Beden disforisi yaÅŸayanlar, iliÅŸkilenmelerindeki cinsel pratiklerde daha çeÅŸitli ihtiyaç ve sınırlara sahip olabilir. ÖrneÄŸin, partner(ler)in, iliÅŸkinizde vücudunun bazı bölgelerine dokunmamanı veya farklı ÅŸekilde dokunmanı ya da bu bölgeler için kendi cinsiyet kimliÄŸiyle uyumlu ifadeler kullanmanı isteyebilir. Her zaman olduÄŸu gibi partner(ler)inin ihtiyaçlarını sorabilir, hangi davranışlara onayı olup olmadığını öÄŸrenebilirsin.
Ä°liÅŸkilenme biçimleri: Açık veya kapalı, farklı iliÅŸki türleri vardır. Açık iliÅŸkilerde partnerler karşılıklı onay varlığında baÅŸka kiÅŸilerle de iliÅŸki yaÅŸayabilirken kapalı iliÅŸkilerde tek eÅŸli bir pratik sürdürülebilir. Kendin için çok aÅŸklı, çok eÅŸli, tek aÅŸklı, tek eÅŸli tanımalamalarından hangisini kullanıyorsan kullan ve hangisini yaÅŸamak istiyorsan yaÅŸa, bu iliÅŸki türlerini partner(ler)inle konuÅŸmak hakkın. Ancak tek eÅŸli birini çok eÅŸliliÄŸe, çok eÅŸli birini tek eÅŸliliÄŸe zorlamanın bir sınır ihlali olduÄŸunu unutma. Ä°liÅŸkinizin başında veya iliÅŸkiniz sürerken, nasıl bir iliÅŸkilenme biçimi istediÄŸinizi, ortak karar verdiÄŸiniz bu iliÅŸki biçiminde sınırlarınızın neler olduÄŸunu konuÅŸabilirsiniz.
Kişisel sınırlar hakkında daha fazla şey okumak istersen buraya tıklayabilirsin.
sosyalleÅŸme ve sınırlılıklarını göz önünde bulundurmak
DeÄŸindiÄŸimiz ve daha da çeÅŸitlendirilebilecek bu durumlar, LGBTÄ°+’ların kiÅŸisel deneyimlerine, toplumsal algılara, kamusal alanlarda karşılaşılan nefret söylemlerine dayalı olarak sosyalleÅŸme ihtiyaçlarını farklılaÅŸtırabilir.
Sokaklarda, mekanlarda, aile evlerinde, partnerlerle tutulan evlerde (örneÄŸin, ev sahiplerinin tutumları nedeniyle) karşılaşılan nefret söylemleri ve eylemleri, kiÅŸilerin bazen sadece LGBTÄ°+ etkinliklerinde partnerleriyle sosyalleÅŸmesine neden olabilir. Bu da zaman, mekan, eriÅŸilebilirlik gibi farklılaÅŸan ihtiyaçları ve zaman geçirilebilecek güvenli alan yaratmak için ekstra çaba harcamayı gerektirebilir. Ä°liÅŸkilerde sosyalleÅŸmeyle ilgili bu sınırlılık ve engeller, kiÅŸilerde kaygı oluÅŸturabileceÄŸi için sosyalleÅŸme ÅŸekillerine birlikte karar vermek daha güvenli sosyalleÅŸmeyi beraberinde getirebilir. Partner(ler)inin o anda, o yerde, o ÅŸekilde sosyalleÅŸmek isteyip istemediÄŸini sorabilir, buna birlikte karar verebilirsiniz.
Peki nereden baÅŸlayabilirsin?
-
Duygusal, romantik ve cinsel iliÅŸkilerinde cinsiyet ataması yapmadan, partner(ler)ine seçtikleri kelimelerle hitap et.
-
Partner(ler)inin cinsiyet kimliÄŸini ve cinsiyet ifadesini sorgulama; olduÄŸu gibi kabul et.
-
Cinsiyet kimliklerinin akışkan olduğunu, zamanla değişebileceğini ya da farklı kimliklere evrilebileceğini hatırla.
-
Bu akışkanlığın zamanı, mekanı ve nasıl olacağı herkes için bambaÅŸka. Partner(ler)inle bunları konuÅŸabileceÄŸiniz alanlar açmaya çalış.
Güvenli iliÅŸkiler hakkında daha fazla bilgi almak için “güvenli iliÅŸkiler” yazımızı okuyabilir, iliÅŸkinin güvenli olup olmadığını gözden geçirmek için “güvenli mi güvensiz mi?” testimizi çözebilirsin.
Bu yazıda, Dive Thru web sitesindeki kaynaklardan yararlanılmıştır.
Bu içerik, EMpower Vakfı hibe desteÄŸi ile Cinsel Åžiddetle Mücadele DerneÄŸi “Ne Var Ne Yok?!” Gençlik Programı ve tabukamu iÅŸbirliÄŸinde 2021-2023 yıllarında hazırlanmıştır. Bu içerik yalnızca Cinsel Åžiddetle Mücadele DerneÄŸi ve tabukamu sorumluluÄŸundadır ve EMpower Vakfı'nın konumunu yansıtmak zorunda deÄŸildir.