flört ÅŸiddetine maruz bırakılan arkadaşımı nasıl destekleyebilirim?
SevdiÄŸin bir arkadaşının, iliÅŸkisinde zarar gördüÄŸünü ya da flört ÅŸiddetine maruz kaldığını bilmek kolay bir deneyim deÄŸildir. Arkadaşına destek olmak, onu bu durumdan çıkarmak ve zarar görmesini durdurmak isteyebilirsin. Bununla birlikte, baÅŸkalarının duygusal iliÅŸkileri hakkında harekete geçmeni engelleyen ya da kendini çaresiz hissettiren bazı düÅŸünceler, duygular ya da durumlar olabilir:
​
-
“Bu arkadaşımın özeli. Karışmam doÄŸru olmaz.”
-
“ArkadaÅŸlığımızın bozulmasından ya da onu kaybetmekten korkuyorum.”
-
“Daha önce yardım etmeyi denedim ve pek bir iÅŸe yaramadı.”
-
“Arkadaşımın daha çok zarar görmesini istemiyorum.”
-
“Bana bir zarar gelmesinden çekiniyorum.”
-
“GeçmiÅŸte ayrıldıklarında fikrimi söyledim. Sonra barıştılar ve ben zor durumda kaldım.”
​
Bunları düÅŸündüysen yalnız deÄŸilsin!
Kontrol ve manipülasyon içeren iliÅŸkilerin dinamikleri, hem o iliÅŸkide olumsuz davranışlara maruz bırakılan kiÅŸi hem de çevresindekiler için karmaşık, kafa karıştırıcı, hatta bazen tetikleyici* olabilir. Ä°liÅŸkiyi yaÅŸayanların mahremiyeti elbette önemli. Bununla birlikte, yaÅŸadığın özel deneyimler ve iliÅŸkilerin üzerine sohbet etmek, paylaşımda bulunmak ve birbirinizi desteklemek arkadaÅŸlığın bir parçasıdır.
Destek ve dayanışmanın ilk adımı, yargılamamak, suçlamamak ve utandırmamaktır. Arkadaşın, ÅŸiddet içeren bir iliÅŸki yaÅŸadığının farkında olmayabilir. Bazen de bunun farkında olabilir ya da seninle birlikte fark edip yine de iliÅŸkide kalmayı seçebilir. Åžiddet içeren bir iliÅŸkiyi sonlandırmak her zaman kolay deÄŸildir. Bu sürecin arkadaşın için de zorlayıcı olduÄŸunun farkında olarak ve bazı sınırlara özen göstererek arkadaşını desteklemen ve önemsediÄŸini hissettirmen mümkün.
Arkadaşına destek olmaya baÅŸlamadan önce, ÅŸiddet içeren iliÅŸkilerden çıkmanın neden zor olduÄŸu hakkında daha çok düÅŸünmek istersen bu yazıyı inceleyebilirsin.
Peki, iliÅŸkisinde flört ÅŸiddeti deneyimlediÄŸini düÅŸündüÄŸün arkadaşına destek olmaya nereden baÅŸlayabilirsin?
​
*Tetikleyici: Travmatik bir olayın yaratmış olduÄŸu bir tepki yapısını harekete geçiren uyaranlar.
Tetiklenmek; görme, iÅŸitme, tatma, koklama ya da dokunma duyularımızın uyarılmasıyla yaÅŸamış olduÄŸumuz travmatik bir olayı hatırlamamız, hissetmemiz ve farklı düzeylerde benzer duyguları tekrar yaÅŸamamızı ifade eder. Tetikleyici olayın ya da nesnenin kendi içinde travmatik olması gerekmez, sadece hatırlatıcı olması yeterlidir. ÖrneÄŸin; belli bir ses, koku, manzara, renk, özel bir gün vs. de tetikleyici olabilir.
ilişkisini sorgulaması
için alan aç
Ä°liÅŸkilerde ÅŸiddet bazen bir komiklik, samimiyet ya da aÅŸk ifadesi olarak görülebilir. Åžiddete maruz bırakılanlar bu ÅŸiddeti normalleÅŸtirebilir, azımsayabilir ya da flört ÅŸiddetinin ne olduÄŸunu bilmeyebilir. Böyle bir durumda arkadaşına tepeden bakmadan flört ÅŸiddetinin ne olduÄŸundan bahsetmek bir destektir.
-
Flört ÅŸiddeti, güvenli iliÅŸkiler ve benzeri konularda bilgi sahibi olabilir ve bu bilgileri arkadaşınla paylaÅŸmak isteyebilirsin. ÖrneÄŸin, arkadaşınla flört ÅŸiddeti hakkında bilgilendirici bir kitap, film ya da kaynak paylaÅŸabilir ve ne düÅŸüneceÄŸini merak ettiÄŸini söyleyebilirsin. Ä°nsanlar kendi iliÅŸkilerindeki ÅŸiddeti ayırt etmekte zorlanabilir ama belli örneklerle karşılaÅŸmak, kendi davranış ve iliÅŸkilerini sorgulamalarına destek olabilir.
-
Arkadaşına bu konuyu açmak için, partnerinin görebileceÄŸi WhatsApp, DM gibi yöntemler yerine baÅŸ baÅŸa kaldığınız anları seçebilirsin.
-
PaylaÅŸmak istediÄŸin bu bilgiler ya da önereceÄŸin kaynaklar bir anda arkadaşına fazla gelebilir. Ä°steklerine, ihtiyaçlarına ve kabul etme açıklığına uygun bir hızda kaynak önerebilirsin.
-
Åžiddetin her zaman fiziksel olmadığından ve farklı türleri olduÄŸundan bahsetmek, iliÅŸkisinin ÅŸiddet içermediÄŸini düÅŸünen arkadaşının kendi durumuna farklı bir yerden bakmasını saÄŸlayabilir. Bu konuyu arkadaşının iliÅŸkisi üzerinden açmak yerine önce genel bir yerden, örneÄŸin bir dizi veya film üzerinden ele almak kolaylık saÄŸlayabilir.
davranışlara odaklan
Åžiddetin adını koymak önemli olsa da, konuÅŸmaya “Sen flört ÅŸiddeti yaşıyorsun” diye baÅŸlamak iyi bir fikir olmayabilir.
Ä°nsanların iliÅŸkileri ya da partnerleri ile ilgili olumsuz cümleleri kabul etmeleri kolay deÄŸildir. Åžiddet içeren bir iliÅŸkide bile bazen ÅŸiddetsiz anlar ve sevgi ifadeleri olabilir. Partnerini ya da iliÅŸkiyi kötülemek arkadaşında, “Ama sen onun baÅŸka zamanlarda ne kadar iyi, âşık ya da düÅŸünceli olduÄŸunu bilmiyorsun” gibi bir tepki uyandırabilir. Böyle bir durumda arkadaşın yargılanmış hissedebilir, savunmaya geçebilir, kendisini kapatabilir ya da konuÅŸmaya devam etmek istemeyebilir. Davranışlardan konuÅŸmak, arkadaşının kendi durumuna mesafe alarak bakmasını saÄŸlayabilir.
-
“Flört ÅŸiddeti”, “güvensiz iliÅŸki”, “fail” gibi tanım içeren ifadeler kullanmak ya da arkadaşının partnerini odaÄŸa almak yerine, gözlemlediÄŸin zarar verici davranışlara odaklanabilir, bu davranışlarla ilgili kaygılarını paylaÅŸabilirsin.
-
Yorumlarını arkadaşının sınırlarını ihlal etmeyecek ÅŸekilde yapmaya özen gösterebilirsin.
-
Yıkıcı deÄŸil, yapıcı olmaya çalışabilirsin.
-
KonuÅŸmaya kendi yorumlarınla baÅŸlamak yerine “Ä°liÅŸkiniz bu ara nasıl gidiyor?” gibi genel sorularla diyalog için alan açabilirsin.
-
“Partnerin sana iyi davranmıyor” gibi genel gözlemler yerine “Partnerinin seninle konuÅŸma ÅŸekli beni endiÅŸelendiriyor” gibi spesifik davranışları seçerek ilerleyebilirsin.
-
“Bence bu iliÅŸkiyi sonlandırmalısın” yerine “Bu iliÅŸkide zarar gördüÄŸünü, incindiÄŸini, sıklıkla üzüldüÄŸünü gözlemliyorum” diyebilirsin.
-
“Sevgilini zaten hiç sevmiyorum” yerine “Sınırlarına saygı gösterilmediÄŸini düÅŸünüyorum” diyebilirsin.
Arkadaşınla sohbet ederken özellikle onun kullandığı ifadeler varsa (mesela, “rahatsız etmek”, “rahatsız olmak”, “sarsılmak” gibi), bu kelimeleri kullanarak konuÅŸmayı da deneyebilirsin.
açılmanın kolay olmadığını unutma
Ä°liÅŸkinin ÅŸiddet içerdiÄŸini anlamak ve kabul etmek zaman alabilir. “Flört ÅŸiddeti maÄŸduru” ya da “kurbanı” olma düÅŸüncesi kiÅŸinin güçsüz hissetmesine ve bu yüzden bu rolü reddetmesine sebep olabilir.
Åžiddete maruz bırakılan kiÅŸiyi güçsüz hissettirecek ifadelerden ve mimiklerden kaçınmaya gayret edebilirsin. Yalnız olmadığını, bu deneyimlerin baÅŸka iliÅŸkilerde de yaÅŸandığını, bu ÅŸiddet davranışlarının sorumluluÄŸunun ÅŸiddet uygulayan kiÅŸide olduÄŸunu sık sık vurgulayabilirsin.
-
“Buna nasıl müsaade ediyorsun, hiç mi gururun yok, farkında deÄŸil misin?” gibi ifadeler yargılayıcı ve suçlayıcıdır. Bu, flört ÅŸiddetine maruz bırakılan bir kiÅŸinin muhtemelen zaten hissettiÄŸi suçluluk hissini artırabilir ve sana açılmasını engelleyebilir.
-
Durumu kendisinin deÄŸerlendirmesine müsaade etmelisin. Bırak, hikayesini kendi hızında, kendi kelimeleri ile anlatsın. Aceleci davranma, ona zaman tanı. Ä°lk konuÅŸmanızda açılmayabilir; önemli olan, daha sonraki konuÅŸma fırsatlarını kaybetmemektir.
iyi bir dinleyici ol
Söylemek istediÄŸin çok ÅŸey olabilir. Öfkeli, üzgün ya da ÅŸaÅŸkın hissedebilirsin. Kendi duygularını yaptığınız konuÅŸmanın konusu haline getirmen arkadaşını uzaklaÅŸtırabilir ya da sana yük oluyormuÅŸ gibi hissetmesine sebep olabilir. KonuÅŸmak yerine dinlemeye odaklanmalısın.
-
Bazen sadece “Nasılsın?” diye sormak yeterlidir.
-
Sessizlik anlarına izin ver; bazen sessizce yan yana oturmak da destek olmaktır.
-
Onu önemsediÄŸin, onu dinlemek ve desteklemek için orada olduÄŸunu hissettir. Unutma, bu onun hikayesi. Anlatımlarını öÄŸütler ve önerilerle kesmemeye özen göster. Kendi iliÅŸkilerinden örnekler paylaÅŸmak isteyebilir, bunun ona yalnız olmadığını hissettireceÄŸini düÅŸünebilirsin. Kendi hikayeni paylaÅŸmadan önce, “Ben de benzer bir durum yaÅŸamıştım. EÄŸer paylaÅŸmam sana iyi gelecekse anlatabilirim ama ÅŸu anda seni dinlemek için buradayım” diyebilirsin.
-
Sadece arkadaşın istediÄŸi ve talep ettiÄŸinde öneri ya da fikir sun. Herkesin kendi deneyimleri, deÄŸerleri ve duyguları var. Fikir ve öneri sunarken kendini deÄŸil, arkadaşını ve onun ihtiyaçlarını odak noktasında tutmaya çalış. “Ben olsam ne yapardım” deÄŸil, “Ona ÅŸu anda ne iyi gelecek, onun için ne mümkün?” diye düÅŸünmek, bunu kolaylaÅŸtırabilir.
-
Profesyonel destek seçeneklerinden bahsedebilirsin. ÖrneÄŸin, okul, iÅŸ yeri ya da bir sivil toplum kuruluÅŸu aracılığıyla ulaÅŸabileceÄŸi psikolojik danışman, psikolog gibi uzmanlara yönlendirebilirsin. Çevrim içi olarak ise bizim aramızda sitesine ve destek talep formuna bakmasını önerebilirsin.
kararlarına saygı duy
Duygusal iliÅŸkilerde de sosyal iliÅŸkilerde de güven ve saygının önemli bir rolü var. Arkadaşın, ÅŸiddet içeren bir iliÅŸkide olduÄŸunun farkında olup yine de iliÅŸkide kalmayı seçebilir. Ayrılmayı denemiÅŸ ama geri dönmüÅŸ olabilir. Ayrılmaya karar vermenin ve ÅŸiddet döngüsünden çıkmanın kolay olmadığını unutma. Güvensiz iliÅŸkileri bitirmek için birkaç deneme gerekebilir ya da bu bitiÅŸ hiç gerçekleÅŸmeyebilir.
-
Ä°çinde bulunduÄŸu koÅŸulları, davranışlarının getireceÄŸi sonuçları ve ayrılıkla ilgili doÄŸru zamanlamayı en iyi arkadaşın bilebilir. Sen aynı düÅŸüncede olmasan da, kararı ne olursa olsun, saygı duy ve yanında ol. Sonuçta, bu onun iliÅŸkisi.
-
Profesyonel destek almaya hazır hissetmiyor olabilir; onu yargılama. Ä°sterse fiziksel ve duygusal olarak bu süreçte ona eÅŸlik edebilirsin.
-
Ayrılık sürecinde geri dönmemek için duygusal destek isterse, bunu bir baÅŸarı ya da baÅŸarısızlık meselesi haline getirme. ÖrneÄŸin telefon etmemesi, iletiÅŸim kurmaması için senden destek isterse, onu kontrol etmeye çalışmadan, sadece sürecin onun için nasıl gittiÄŸini birlikte konuÅŸmayı deneyerek bunu yapabilirsin.
ona gücünü hatırlat
Åžiddet, güç ve kontrol ile ilgilidir. Arkadaşın, yaÅŸadığı iliÅŸkide kafası karışmış, kaybolmuÅŸ ve deÄŸersiz hissediyor olabilir. Ona gücünü hatırlatmak için ÅŸunları yapabilirsin:
-
Ä°liÅŸkilerinde ÅŸiddete maruz bırakılan insanlar çoÄŸu zaman özgüven kaybı yaÅŸar, kendilerini güçsüz hisseder ve karar almakta zorluk yaÅŸayabilirler. Onun adına kararlar almak yerine kendi kararlarını almasını desteklemek, arkadaşına gücünü hatırlatacaktır.
-
Kendini suçlamasını ve ÅŸiddete bahaneler üretmesini engelleyecek cümleler kurabilirsin: “Sana böyle davranması tamamen onunla ilgili, hiçbir bahane ÅŸiddeti haklı çıkarmaz.”
-
Arkadaşın ayrılık fikrinden korkuyor, partnerine muhtaç olduÄŸunu düÅŸünüyor ya da ÅŸiddete raÄŸmen ondan daha iyisini bulamayacağına inanıyor olabilir. Partneri olsa da olmasa da deÄŸerli ve sevgiye layık bir insan olduÄŸunu ona hatırlatabilirsin.
-
Baskı ve kontrol içeren iliÅŸkilerin diÄŸer bir özelliÄŸi, kendini yetersiz ve yalnız hissetmektir. Arkadaşına yalnız olmadığını hissettirmek için etkinlikler düzenleyebilir, birlikte keyifli zaman geçirmek için uygun ortamlar oluÅŸturabilir, varsa ortak arkadaÅŸlarınızı davet edebilirsin. Arkadaşın, yaÅŸadığı ÅŸiddetin seviyesine baÄŸlı olarak bu etkinliklere katılmayabilir ya da söz verip sonra gelmeyebilir. Israrcı olmadan denemeye devam edebilirsin.
-
Güvende hissetmediÄŸi durumları dinleyerek arkadaşının yapabileceÄŸi ÅŸeyler olduÄŸunu hatırlatabilir, güvenlik planı oluÅŸturmasına destek sunabilirsin.
kendini gözet
Tüm bu süreçte arkadaşını desteklemeye devam edebilmek için senin de kendini gözetmen çok önemli.
Arkadaşını, içinde bulunduÄŸu iliÅŸkiden “kurtarma” sorumluluÄŸu hissedebilirsin. Böyle bir rol üstlenmek, hem senin hem de arkadaşın için yorucu olacaktır. Arkadaşını iliÅŸkisinden kurtarmak senin sorumluluÄŸun deÄŸil. Kendini suçlama. Ne olursa olsun, yaÅŸadığı iliÅŸkiyi sürdürme kararının arkadaşına ait olduÄŸunu hatırla ve kararlarına saygı duy. Ortaya çıkan duygularınla baÅŸ etmek için arkadaşınla konuÅŸmak yerine kendi destek sürecini baÅŸlatabilirsin. GüvendiÄŸin bir yetiÅŸkinden destek alabilir ya da duygularını, arkadaşının mahremiyetini gözeteceÄŸini bildiÄŸin bir baÅŸka arkadaşınla paylaÅŸabilirsin. Åžiddete maruz bırakılan birini desteklemek, duygusal olarak zorlayıcı bir deneyimdir. KiÅŸisel sınırlarını korumayı ve kendini gözetmeyi unutma.
Bazen de farklı bir ÅŸekilde, güvenli bir iliÅŸki yaÅŸadığını düÅŸündüÄŸün bir arkadaşın iliÅŸkisinde yaÅŸadığı ÅŸiddet deneyimi ile ilgili sana açılabilir. Böyle bir beyan aldığında yapabileceklerinle ilgili bu yazıyı inceleyebilirsin.
Bu yazıda, Know Your IX, One Love ve Love is Respect web sitelerinde yer alan kaynaklardan yararlanılmıştır.
Bu içerik, EMpower Vakfı hibe desteÄŸi ile Cinsel Åžiddetle Mücadele DerneÄŸi “Ne Var Ne Yok?!” Gençlik Programı ve tabukamu iÅŸbirliÄŸinde 2021-2023 yıllarında hazırlanmıştır. Bu içerik yalnızca Cinsel Åžiddetle Mücadele DerneÄŸi ve tabukamu sorumluluÄŸundadır ve EMpower Vakfı'nın konumunu yansıtmak zorunda deÄŸildir.