cisnormativite
Cisnormativite, cisgender olmanın ve onunla iliÅŸkili düÅŸünce ve davranışların tek doÄŸru, doÄŸal ve normal olduÄŸunu savunur.
Cisnormativite, “cis” ve “normativite” kelimelerinden oluÅŸur.
Cis, cisgender (“siscendır”) kelimesinin kısaltmasıdır ve “sis” diye okunur. Cisgender, atanmış cinsiyeti ile kendini ait hissettiÄŸi cinsiyet kimliÄŸi örtüÅŸen ya da paralel olan insanlar için kullanılır.
Bir insan dünyaya geldiÄŸinde cinsel organlarına bakılarak kız ya da oÄŸlan olduÄŸuna karar verilir. Bu, doÄŸuÅŸta atanan cinsiyeti tanımlar. Cinsiyet kimliÄŸi ise bireysel olarak deneyimlendiÄŸi hissedilen ve beyan edilen cinsiyeti tanımlar. Buna göre bir insan kendini atanan cinsiyetiyle uyumlu hissedebilir ve cinsiyet kimliÄŸini atanan cinsiyetiyle uyumlu bir ÅŸekilde yaÅŸayabilir, ifade edebilir. ÖrneÄŸin, atanan cinsiyeti kadın olan bir insan cinsiyet kimliÄŸini kadın olarak tanımlıyorsa cisgender olur. Herkes cisgender deÄŸildir, cisgender olmak kadar cisgender olmamak da normaldir.
Normativite ise normlar, yani önceden belirlenmiÅŸ normal kabul edilen ve uyulması gereken kuralların bütünü anlamına gelir. Buna bazen toplumsal kurallar ya da toplumsal deÄŸerler dendiÄŸini duymuÅŸ olabilirsin.
Bu durumda cisnormativite, cisgender olmanın ve onunla iliÅŸkili düÅŸünce ve davranışların tek doÄŸru, doÄŸal ve normal olduÄŸunu savunur.
Cisnormativite cinsiyet kimliÄŸi hakkında varsayımlar, önyargılar ve beklentiler ile alakalıdır. Cinsel yönelim ile ilgili normatif düÅŸünce ve davranışlar hakkında daha çok bilgi almak için heteronormativite baÅŸlığına bakabilirsin.
ne ÅŸekilde ortaya çıkar?
Cisnormativite, kadın ve erkek olmak üzere sadece iki cinsiyet kimliÄŸi olduÄŸunu varsayar.
Sadece kadın ve erkek cinsiyetlerinin var olduÄŸunu varsayan düÅŸünceye ikili cinsiyet sistemi denir. Ancak herkes kendini atanan cinsiyetine ait hissetmez veya cinsiyet kimliÄŸini bu iki cinsiyet üzerinden tanımlamaz, ifade etmez. ÖrneÄŸin, doÄŸuÅŸta erkek cinsiyeti atanan bir insan kendini kadın gibi hissedebilir veya ne kadın ne erkek olarak tanımlayabilir. Bu durumda cinsiyet kimliÄŸi atanan cinsiyetten farklıdır. Trans, nonbinary (ikilik dışı), agender (cinsiyetsiz), gender fluid (akışkan cinsiyet) deneyimleri buna birer örnektir. Herkesin cinsiyet kimliÄŸini ve cinselliÄŸini algılayış, yaÅŸayış ve ifade ediÅŸ biçimi birbirinden farklıdır ve bu olaÄŸandır. Bir deneyim diÄŸerinden daha üstün, daha doÄŸal ya da daha önemli deÄŸildir. Bazı deneyimleri normal dışı yapan o deneyimlerin kendileri deÄŸil, toplumdaki bazı ön yargılardır.
Ancak cisnormativite, cisgender olmayı tek normal, doÄŸal ve doÄŸru kabul ederken, cisgender olmayan ya da olmadığı varsayılan insanları dışlar, aÅŸağılar ve yok sayar. Cisgender dışındaki ifade ve deneyimleri anomali, hastalık veya ayıp olarak deÄŸerlendir. Bu durum insanları, kimliklerini gizlemeye ve kendileri olmak yerine normal kabul edilen davranışları uygulamaya zorlayabilir. Aynı zamanda bu, transların kendilerini cinsiyet kimliklerine uyumlu ÅŸekilde hissetmelerine ve ifade etmelerine destek olacak cinsiyet uyum sürecine eriÅŸimlerini zorlaÅŸtırabilir veya engelleyebilir.
Cisnormativitenin savunduğu algı ve ifadeler cisnormatif algı ve ifadelerdir.
cisnormatif inançlar ve davranışlar nelerdir?
Cisnormatif inanç, düÅŸünce ve davranışlardan bazıları ÅŸunlardır:
-
Aksini söylemeyen herkesin cisgender olduÄŸunu varsaymak,
-
Cisgender olmadığını söyleyen insanlara inanmamak ya da bir sorunları olduÄŸunu düÅŸünmek,
-
Atanmış cinsiyetin mutlak ÅŸekilde en normal ve en doÄŸal cinsiyet olduÄŸunu düÅŸünmek,
-
Cisgender olmayan insanlara dış görünüÅŸleri, konuÅŸmaları, davranışları vb. üzerinden rahatsız edici, ÅŸiddet veya nefret içeren söylemlerde bulunmak,
-
İnsanlara kendilerini kadın veya erkek olarak tanımlamaları konusunda baskı uygulamak,
-
Geleneksel toplumsal cinsiyet rollerine uygun yaşamayan insanları dışlamak,
-
Cinsel kimlikleri ya da insanların deneyimleri hakkında ayrımcı dil kullanmak,
-
Trans ve non-binary ya da öyle olduÄŸu varsayılan insanlara yönelik dışlama, yalnızlaÅŸtırma, zorbalık, baskı ve ÅŸiddet uygulamak,
-
Trans ve non-binary ya da öyle olduÄŸu varsayılan insanların sahip oldukları veya talep ettikleri haklara eriÅŸimlerini engellemek.
bu konuda ne yapabilirim?
Hepimiz deÄŸiÅŸime kendimizden baÅŸlayabiliriz!
Cisnormativite tek doÄŸru ve normal var oluÅŸ biçiminin cisgender olmak olduÄŸunu savunur. Bunu yaparken cisgender olmayı belli düÅŸünce ve davranış kalıplarına ve kurallara indirger. Cinsiyet kimliÄŸi, yaşı, deneyimi fark etmeksizin bu kalıp ve kurallara uymayan bütün insanlara zarar verir. Yani cisnormativite, cisgender olan olmayan herkesi belli ÅŸekillerde davranmaya zorlar.
Bu düÅŸünce ve davranış sistemi uzun zamandır var olduÄŸu ve birçok baÅŸka ÅŸeyle baÄŸlantılı olduÄŸu için deÄŸiÅŸtirmesi çok zor gibi gelebilir. Ancak hepimiz deÄŸiÅŸime kendimizden baÅŸlayabiliriz! Bunun için ÅŸunları uygulamayı deneyebilirsin:
-
Cinsiyet kimliğini hissettiğin ve istediğin tanımlar, kelimeler, renkler, kıyafetler, tarzlar ve davranışlar ile ifade edebileceğini unutma,
-
Tanıştığın insanların cinsiyet kimlikleri ve cinsel yönelimleri hakkında varsayımlarda bulunma,
-
Aklına bu konuda varsayımlar geldiÄŸinde, kendine “bunu bilmek benim için neden önemli?” diye sormayı dene,
-
Ä°nsanların kendilerini tanıtırken ve tanımlarken kullandıkları kelimelere saygı göster,
-
Cisgender olmak dışındaki çeÅŸitli cinsiyet kimlikleri ve ifadeler hakkında daha fazla bilgi edin,
-
Toplumsal cinsiyet rolleri, idealleştirilen kadınlık ve erkeklikler hakkında daha fazla bilgi edin,
-
Cinsiyet kimlikleri hakkında konuÅŸurken nefret/ÅŸiddet içeren söylemler, ÅŸakalar, sorular ve yorumlardan kaçın,
-
Herkesin cinsiyet kimliğini hissettiği ve istediği şekilde tanımlama hakkı olduğunu unutma,
-
Ailen, arkadaÅŸların ve partnerlerin için kendilerini, isteklerini ve ihtiyaçlarını rahatça ifade edebilecekleri güvenli alanlar oluÅŸtur.