endometriozis
Endometriozis, rahim iç dokusuna benzer bir dokunun, rahmin dışındaki vücut bölgelerine yerleşmesiyle oluşan bir hastalıktır. Bu dokuya endometrium denir.
Endometrium, olası bir gebelik için rahim iç duvarında oluşan ve gebelik olmadığında regl sıvısı olarak vajinadan dışarı çıkan dokudur. Endometrium, rahim dışındaki vücut bölgelerine yerleştiğinde, tıpkı rahim içindekiler gibi regl döneminde kalınlaşır ve vücuttan çıkmaya hazırlanır. Bu da yoğun regl ağrısına ve endometriumun yerleştiği bu bölgelerin etrafındaki dokularda iltihaplanmaya ve yaralara sebep olur. Bu vücut bölgeleri genellikle yumurtalıklar, fallop tüpleri, rahim, bağırsaklar ya da mesane ve karın duvarı olur.
Ama endometriozis başka organları ve sindirim sistemi, üreme sistemi, solunum sistemi ve sinir sistemini de etkileyebilir. Endometriozis çikolata kisti olarak da bilinir. Ama çikolata kisti, endometriozisin sebep olduğu bir kist türüdür ve endometriozis ile aynı anlama gelmez.
belirtiler
Endometriozis çok çeşitli belirtiler gösterebilir. Bunlardan en çok görülenleri şunlardır:
-
Yoğun regl ağrısı,
-
Normalden fazla regl sıvısı çıkışı,
-
Yedi günden uzun süren regl dönemleri,
-
Yumurtlama sırasında ağrı veya kanama,
-
Regl dönemleri arasında regl sıvısı çıkışı veya ağrı,
-
Şiddetli pelvik krampları,
-
Cinsel ilişki sırasında ve sonrasında ağrı,
-
İstendiği halde gebelik oluşmaması,
-
İdrar çıkışı sırasında veya bağırsaklarda ağrı,
-
Sürekli yorgunluk,
-
Sindirim problemleri,
-
Bel ağrısı
tanı
Endometriozis belirtileri çok çeşitli olabileceğinden tanı konması bazen zor olabilir. Tanı sırasında şu adımlara başvurulabilir:
-
Uzmana danışmak: Endometriozis, tanısını kendi kendine koyabileceğin bir hastalık değildir. Bu yüzden mutlaka bir ya da birkaç uzmana danışmak gerekir. Bazen bir uzman bu tanıyı koymakta zorlanabilir. Düzenli bir şekilde danışabileceğin ve güvendiğin uzmanlar bulman önemli.
-
Ultrason taraması: Ultrason, vücudun içini incelemek için kullanılır. İncelenecek bölgeye vücudun dışından ultrason jeli sürülür. Jel üzerinde gezdirilen alet yardımıyla görüntüler bir ekrana aktarılır ve incelenir.
-
Manyetik rezonans görüntüleme (MR) ve tomografi: Bu yöntemler, hem yumuşak dokuların hem de kemiklerin içlerini görmeye yarar. Böylece vücudun detaylı incelenmesini sağlar.
-
Laparoskopi ve biyopsi: Bu yöntem, vücudun içinin bir kamera yardımıyla içeriden incelenmesi ve doku örneği alınması (biyopsi) için kullanılır.
-
Kan testi: Vücuttaki kan değerlerini incelemek, endometriozis tanısını koymaya destek olabilir.
Bu yöntemler, vücudun içini inceleyerek endometriumun rahim iç duvarı dışında yerleşmiş olabileceği bölgeleri ve yaraları tespit etmeye çalışır. Bu isimlerin bazılarını hiç duymamış olabilirsin ve başta biraz korkutucu gelebilir. Ama bu yöntemler, endometriozis tanısını ve dolayısıyla tedavi sürecini destekler.
tedavi
Endometriozisin tedavisi belirtilerin yoğunluğuna göre çeşitli şekillerde olabilir. Tedavi, endometriozisi tamamen ortadan kaldırmaz; hastalığın sebep olduğu belirtileri kontrol altına almaya destek olur.
-
İlaç tedavisi: İlk adım ağrı kesiciler ya da hormon terapisi (doğum kontrol hapı gibi ilaçlar) olabilir. Bu ilaçlar, endometriozise bağlı ağrıların hafiflemesini destekler.
-
Cerrahi tedavi: Belirtiler çok yoğunsa ve ilaç tedavisi sonuç vermiyorsa uzmanlar cerrahi tedaviyi önerebilir. Bu yöntem laparoskopiyi, yani vücudun içinin bir kamera yardımıyla içeriden incelenmesini ve doku örneği alınmasını (biyopsi) içerir. Laparoskopi sırasında uzman, pelvis bölgesinde ve karın bölgesinde büyüyen dokuları ortadan kaldırabilir. Ayrıca bunu hormon tedavisiyle desteklemek için rahim içi araç (RİA) yerleştirebilir. Bu adımlar endometriozise bağlı ağrıların ve fazla regl sıvısı çıkışının hafiflemesini destekler.
-
Tamamlayıcı tedaviler: Bu tedaviler fizyoterapi ve psikolojik desteği; beslenme, ağrı yönetimi ve yaşam tarzı değişimlerini kapsar. Endometriozisten olumsuz şekilde etkilenen insanları günlük hayatlarında destekler.
Endometriozis tanı ve tedavisini en çok destekleyen şeylerden biri de endometriozis hakkında doğru ve güvenilir bilgileri yaygınlaştırmaktır.
doğru bilinen yanlışlar
❌ Endometriozise çikolata kisti denir.
✅ Endometriozis bir hastalık; çikolata kisti olarak bilinen kist ise bu hastalığın sebep olduğu bir kist türüdür. Bunların bilimsel isimlerini kullanmak gerekir.
❌ Endometriozis yalnızca kadınları ve kadınlarda olan organları etkiler.
✅ Endometriozis regl olabilen tüm insanları etkileyebilir. Bu insanlar kadınlar, trans deneyimindeki insanlar ya da nonbinaryler olabilir. Endometriozis, vücuttaki birçok organı etkileyebilir.
❌ Regl ağrısı normaldir, bazı insanlar bu ağrıyı abartır.
✅ Endometriozis, regl ağrısını değil; içinde yoğun regl ağrısının da olduğu bir hastalığı tanımlar. Yoğun regl ağrısı, hastalığın birçok belirtisinden sadece bir tanesidir. Bu belirtiyi deneyimleyen her insanı dinlemek, ona inanmak ve destek olmak önemlidir.
❌ Endometriozis her zaman çok yoğun ağrıya sebep olur.
✅ Endometriozisin belirtileri çok çeşitlidir ve bazen yoğun regl ağrısı olmaz. İleri derece endometriozisi olan bazı insanlar bunun farkına varmayabilir.
❌ Endometriozis gebe olunca geçer.
✅ Gebelik sırasında regl gerçekleşmez. Bu yüzden endometriozis belirtileri hafifleyebilir. Bu endometriozisin tamamen ortadan kalktığı anlamına gelmez. Gebelik sonrasında endometriozis belirtileri tekrar ortaya çıkabilir. Bazı insanlarda gebelik boyunca da ağrılı belirtiler devam eder.
❌ Endometriozis rahmin ameliyatla alınması ile geçer.
✅ Bu ameliyat gerçekleşse bile endometriozis tamamen ortadan kalkmayabilir. Çünkü endometrium bazen rahim dışındaki vücut bölgelerine de yerleşebilir. Rahmin ameliyatla alınması bu bölgeleri etkilemeyeceğinden belirtiler devam edebilir.
❌ Endometriozis bir gün tamamen iyileşir.
✅ Endometriozisin sebebi tam olarak bilinmemekte, önlemenin ve tamamen iyileştirmenin bir yöntemi bulunmamaktadır. Endometriozis tedavisi hastalığın belirtilerini kontrol altına almaya yarar.
